خانواده و گروه سوره

یا محسن بحق الحسن

آنچه در جلسه ی اخیر گردان گذشت بحثی بود پیرامون خانواده و گروه سوره.

همانطور که در گزارش جلسه ی قبل ارائه شد سوره های  شمس،اعلی و لیل با محور مشترک تزکیه با هم در یک خانواده قرار می گیرند.در این درس سوره ی مبارکه ی نازعات نیز با همین محور مشترک در این خانواده جای گرفت.سپس سوره ی مبارکه ی مومنون با محور مشترک فلاح با خانواده ی مذکور تشکیل یک گروه دادند.در ادامه ی درس به بررسی انواع موضوعات مرتبط با فلاح پرداخته شد.

ادامه ی جلسه به بحث و بررسی پیرامون شرایط جدید مدرسه قرآن در راستای آزمون تعیین سطح هفته ی آینده و ترمی کردن کلاس های تدبر گذشت و اما فارغ از هر اتفاقی که برای ادامه ی کلاس ها بیفتد مسلما تلاش گردان بر حفظ انسجام گردان خواهد بود بای نحو کان!

انشاالله که هر آنچه خیر است برای کل نظام مدرسه از جمله گردان ما اتفاق بیفتد به برکت صلوات بر محمد و آل محمد

عملیات های هفتگی

بسم الله الرحمن الرحیم

و اما گردان محمد رسول الله (ص) در این هفته می رسد به ششمین واژه ای که در این هفته ها با هم خواندیم یعنی؛ واژه ی زیبای حریم.

و صلی الله علی محمد و آل الطاهرین

عملیات هفتگی

بسم الله

 

و اما در این هفته بعد از واژه حجاب نوبت به واژه عفت می رسد. 

انشاالله که بتوانیم پیام های الهی را در علم حیات پیاده نماییم به برکت صلواتی بر محمد و آل محمد.

 

رعایت آداب نشانه ای از بلوغ عقلی

بسم الله الرحمن الرحیم

اللهم صل علی محمد و آل محمد

 

الحمدالله رب العالمین که درگردان ما، گردان محمد رسول الله (ص)، هر از گاهی مطالبی با موضوع "آداب ورور به گردان" طرح می شود که به ما تذکر دهد که گردان آداب دارد. همین که ما به این فهم بلند برسیم که باید آداب چنین جایگاه مقدسی را به جا آوریم یعنی به عنایت الهی به بلوغ ورود به دوره سوم رشد انسان رسیده ایم. دوره ای که از آن با عنوان دوره آراستگی به عقل و احسان یاد می شود و نوعاً رعایت آداب بنا به بلوغ عقلی در انسان است. به همین دلیل به برکت این بلوغ گردان، لازم است یادی شود از کتاب "دوره های رشد تفکر اجتماعی 3/ بلوغ عقلی؛ آراستگی به آداب و احسان" که در ادامه قسمت هایی از این کتاب ذکر می شود.

بزرگترین رخداد پس از تولد انسان بلوغ اوست که با علائمی ظاهر می شود و در فکر و جسم و شیوه زندگی فرد به خوبی هویدا و آشکار است. موضوع بلوغ گاهی به ابتدای دوره سوم که دوره تکلیف است گفته می شود و گاهی نیز به انتهای این دوره که مصادف با برخورداری از بلوغ فکری و اجتماعی است گفته می شود. در حقیقت، تمام آنچه به عنوان سعادت در دنیا و آخرت برای انسان مطرح است مربوط به اسلام انسان است و گوهر آن در این دوره در درون فرد متولد می شود. به همین دلیل جشن بلوغ، جشن زندگی معنوی است و لازم است بیش از جشن تولد مورد ارج و تقدیر واقع شود.

در واقع آنچه در دوره سوم مورد نظر است استفاده و بهره مندی از عقل است زیرا در این دوره نوع انسان مجهز به عقل شده است و باید در موقعیت های مختلف و مسائل گوناگون به عقل رجوع کند. براساس عقل حجت های الهی معنا پیدا می کند و براساس تعقل به این حجت ها اعتنا می شود و اگر تعقل نبود حجت ها به ضرر انسان تمام می شد و در روز قیامت علیه او کار گرفته می شود.

در دعای شریف عرفه، امام حسین علیه السلام از این دوره با نام دوره اکمال فطرت و اعتدال تعبیر کرده اند. در قرآن، ویژگی های دوره اکمال فطرت و اعتدال در سوره های مختلفی ذکر شده است که یکی از این سوره ها، سوره مبارکه شمس است.

واژه ای که به اکمال فطرت و اعتدال از نظر مفهومی بسیار نزدیک است کلمه "تسویه" می باشد. تسویه رخدادی است که برای نفس انسان واقع می شود و به او قدرت الهام فجور و تقوا را می دهد و پس از آن تزکیه و در مقابل آن تدسیس که عدم تزکیه است، برای انسان معنا پیدا می کند.

آشنایی با این کلمات معنای آشنا شدن با شیوه اصلی در تعقل است. در واقع آشنا شدن با این مفاهیم به منزله آشنایی با مرحله سوم رشد اجتماعی است. در مقابل تسویه و تزکیه، سوره مبارکه شمس دسّ یا نهفته ساختن نفس و عدم بهره مندی از تزکیه را عامل هر ناکامی معنوی معرفی می کند. به صورت تفصیلی تر سرکشی و طغیان از یک سو و تکذیب آیات و رسل از سوی دیگر عامل سقوط می باشد. همچنین علم نسبت به آنچه از طریق وحی به انسان وارد شده است که بایستی از آن تبعیت کند از لوازم تعقل و فهم حجت می باشد.

در نتیجه از انطباق مولفه ههای اکمال فطرت و اعتدال در سوره مبارکه شمس و دعای مبارکه عرفه می توان به سیر نتیجه بخشی هر عملی دست یافت:

1-ابتدا انسان به واسطه رجوع به عقل ضرورت انجام یا ترک عمل، فعل یا باوری را بررسی می کند و بر روش های به دست آمده از آن تفکر و تامل می نماید.

2-سپس با اتکا به آن علم و براساس الهام الهی، به جزییات تحقق آن عمل، فعل یا باور در آن لحظه، دست می یابد..

3-الهام، عقل و تعقل در صورتی در نفس انسان جریان می یابد که از موانع، پاک و آراسته باشد. به همین دلیل عملیاتی شدن منویات عقلی  و الهام های الهی کشف موانع و برطرف کردن آن است.

4-دستاوردهای به دست آمده از مراحل فوق تنها با شناسایی و قدردانی و خرسندی می تواند در برنامه ریزی مجدد زندگی قرار گیرد.

در این دوره انتظار می رود که خودجوشی فرد او را از برنامه ریزی های دیگران-جز به صورت مشورتی-مستغنی کند. در عین حال لازم است سیری منظم برای طی شدن این دوره به صورت ساماندهی شده، تدارک دیده شود. در دین و شریعت برای بالابردن سرعت و دقت در پیمودن این دوره وظایفی تدارک دیده شده است. از آنجا که این وظایف انسان را از رها بودن به بند عبودیت الهی می کشاند، می توان آن ها را به عنوان " آداب" معرفی کرد.

آدابی که در شرع مقدس اسلام آمده است به صورتی برنامه ریزانه فرد را در متن جامعه قرار می دهد و از این جهت به طور طبیعی ضامن رشد اجتماعی فرد شده است. به همین دلیل از تقوایی که محصول این دوره است با نام "احسان" یاد می شود.

پس با توجه به مطالب، منظور از از رعایت آداب و یا آراستگی به آداب این است که " فرد به رفتار ها و برنامه های منظمی همت گمارد که براساس وضعیت تکوینی آن رفتارها در او خصلت های متعالی شکل گیرد."

 

امید است که گردان محمد رسول الله صلی الله علیه و آله به عنایت الهی آراسته به آداب الهی شود و بدین وسیله شایستگی بندگی ای مخلصانه به درگاه الهی را بیابد؛ انشاالله به برکت صلواتی بر محمد و آل محمد.

از عملیات های هفته به هفته

بسم الله الرحمن الرحیم

 

    این هفته مهمان واژه مبارک حجاب هستیم. در این هفته که گردان برگزار نشد، انگار دیدار اعضای خانواده مان به تاخیر افتاده که البته نه انگار که به حقیقت همین طور است.

انشاالله که هر چه سریعتر این خانواده دور هم جمع شوند به برکت صلواتی بر محمد و آل محمد.

 

گزارش گردان به روایت نمودار

یا عالی بحق علی

در این جلسه[1] بنا بود که سه سوره مبارکه شمس، لیل و اعلی را با نگاه به وجه مشترکشان مطالعه کنیم که مراحل بدین ترتیب بود :

       1-باز کردن هر سوره به صورت جداگانه با هدف یافتن موضوع اصلی هر سوره و رسم نمودار ارتباط میان موضوع اصلی و سایر موضوعات سوره

       2-یافتن موضوع مشترک بین سوره ها ( یافتن واژه مشترک در این مرحله نقش مهمی را ایفا می کند. )

       3-رسم نمودار مفاهیم حاصل شده از سوره ها در ارتباط با موضوع مشترک

در گزارش این جلسه همانند روش ارائه شده در گردان، تمام مطالب به شکل نمودار بیان می شود و از خواهران عزیز خواهشمندیم اگر در متن ابهامی هست و یا لازم دانستید که نکته ای را اضافه کنید در نظرات متعاقب گزارش، بحث را ادامه دهید.

سوره مبارکه شمس : 

قسم های اول سوره ← تزکیه راه رسیدن به فلاح

↘                          ↙

عناصر طبیعت           نفس تسویه شده

ویژگیشان                      ↓

                               الهام فجور و تقوا

                                  ↓

                                ذکر نمونه ای برای تسویه قومی که تزکیه نداشت.

 

سوره مبارکه لیل

قسم های اول سوره ← شتی بودن عمل انسان

                      ↘                                ↙

          اعطاء، تقوا ، تصدیق بالحسنی          بخل ، استغنا ، تکذیب بالحسنی

                        ↓                                           ↓

          یسر در مسیر یسر                                یسر در مسیر عسر

قانون هدایت برای خداست   +  مالکیت دنیا و آخرت    ←  انذار نار تلظی  →  اشقی  →  تکذیب و تولی

                                                              اتقی ←  ایتای مال ← تزکیه  + ابتغای وجه رب 

                                                                                                   ↓

                                                                                               رضایت

 

سوره مبارکه اعلی :

امر به تسبیح اسم رب اعلی  ← قرائت شدن مسبح اسم رب اعلی  ←  عدم نسیان  → الا ما شاء الله (علم به جهر و خفی)

                                 ↙  تیسیر                                ↙ تذکر ← خشیت عامل پذیرش ذکر

                                                                                                ≠

                                                                          اشقی  ← نار کبری ←لا یموت و لایحیی    

                                                                                                                         

تزکیه ← فلاح ← ≠ توثرون حیاه الدنیا ← ≠ اخرت خیر و ابقی

+

ذکر اسم رب  ← صلاة

----------------------   -------------------------    --------------------------  -----------------------

حال برای روشن تر شدن آخرین نمودار به توضیح بیشتر چندین واژه می پردازیم :

الهام : نسخه ای که درون هرکس ثبت شده است  / اگر الهام فراموش شود ذکر موجب یادآوری آن می شود/القا کردن

وحی : تلقی کردن مطلب از بیرون ، تلقین

زکی : روییدن و رشد گیاه              تزکیه : رویاندن گیاه

تزکی: در پی پاک شدن ( استمرار ، فرآیند )

----------------------   ------------------------     --------------------------   ------------------------

در سوره شمس بحث درونی (الهام) و در سوره اعلی بحث بیرونی (تذکر) مورد تاکید است.

با دقت در سوره ها در می یابیم که تنها واژه های مشتر ک در هر سه سوره واژه های  تزکیه  و  اشقی  هستند.

بنابراین نمودار جمع بندی سه سوره را از دیدگاه واژه تزکیه می توان ترسیم کرد :

در ابتدا نمودار سوره شمس را به تنهایی حول واژه تزکیه رسم می کنیم و سپس نمودار جمع بندی سه سوره را حول واژه تزکیه رسم می کنیم :

تزکیه    ---لازمه ------------------------←    الهام فجور و تقوی          →           تسویه نفس

         ---- نتیجه------------------------←    فلاح

         ----مقابل تزکیه ------------------←    تدسیس  ---- نتیجه نبودن تزکیه -----← خیبه

        ---- مثالی برای نبودن تزکیه -----←     برانگیختن اشقی به تقابل با رسول می پردازد

------------------------------------------------------------------------------------------------------

 

  (  سوره اعلی : لازمه بیرونی و حرکت در سیر تزکیه )    ↖ تذکر        ←   تسبیح و ذکر

                                                                                                           ↓

( سوره شمس : لازمه درونی تزکیه ) الهام فجور و تقوی         تزکیه       ←           فلاح  

                                                                                                           ↑

                       ( جنبه ابرازی لازم برای تحقق تزکیه   )  ↙ تصدیق     ←     سعی و عمل 

 

 

پی نوشت:

    1-لطفا نظر خود را درباره گزارش از نوع نموداری بیان فرمایید.

    2-گردان به علت دوره امتحانات دانشگاهی به مدت دو هفته تعطیل می باشد. (انشاالله جلسه بعدی گردان در دوم تیرماه برگزار می شود.)

        3-واژه مورد مطالعه این هفته گردان: پدر و مادر

---

[1] 12/3/1392

تسبیح اعلی

یا حمید بحق محمد...

آنچه در این جلسه[1] ی گردان محمد رسول الله (ص) گذشت بحث و بررسی ای پیرامون درس چهارم کتاب تدبر قرآن به قرآن بود.همانطور که در گزارش جلسه ی قبل ذکر شد سوره ها می توانند از منظرهای مختلف با هم در ارتباط یا به عبارتی زوج سوره باشند که در همین راستا در این جلسه پیرامون زوجیت سوره های مبارکه ی شمس و اعلی صحبت شد.

زوجیت این دو سوره را آیات کلیدی مشترک و موضوعات کلیدی مشترک رقم زده است. البته نکته ی مهم این است که در بررسی زوجیت سوره بهتر است ابتدا غرض هر سوره به تفکیک مشخص شود تا بتوان تحت ساختار و نظام دهی غرض، ارتباط از مناظر دیگر را تعیین نمود و این خود از تشتت ممانعت می نماید.

از آنجا که در جلسه ی قبل سوره ی شمس بررسی شده بود (ر.ک گزارش درس3) این جلسه به تدبر در سوره ی اعلی اختصاص یافت و جمع بین سوره های اعلی و شمس و لیل به جلسه ی بعد محول گردید.

در ابتدا لازم است به تامل در واژگان سوره بپردازیم. سوره ی اعلی واژگان کلیدی بسیاری دارد که دانستن روح معنای این واژگان به فهم غرض کمک می کند.

سبح:حرکت در مسیر حق بدون انحراف (حرکتیست در وجود مخلوق که مرحله به مرحله نقص را از ذات باری تعالی بری می داند.)

خلق:گرد آوردن اجزای چیزی

تسویه: روی هم نهادن آن اجزا به نحوی است که هر جزئی در جایی قرار گیرد که جایی بهتر از آن برایش تصور نشود. (فرایند رساندن موجود به حالت پایدار برای حرکت در مسیر مطلوب)

قدر(تقدیر):با اندازه و حدود معین خلق کردن/ظرفیت پیدا کردن

قرائت:فهم و ضبط معانی (رسیدن فرد قرائت شده به حقیقت علم)

مرعی:ابزار قابل استفاده و امکانات برای کسی که استفاده کند.

تزکی:در پی پاک شدن (پاک شدن از لوث تعلقات مادی)/برگشتن به رب اعلی و توبه کردن

حال که روح معنای تعدادی از واژگان ارائه شد به بیانی از غرض سوره ی اعلی می پردازیم:       مهم ترین موضوع این سوره سیر تسبیح کردن و یاد آوری ذکر اسم پروردگار است. لازم است انسان در مسیر تسبیح حرکت نماید همانگونه که دیگر مخلوقات آفرینش تسبیح تکوینی خود را پی گرفته اند. کسی شایسته ی تسبیح شدن است که نظام خلق، تسویه، تقدیر و هدایت از آن اوست. حرکت انسان در مسیر تسبیح جز با یادآوری دائمی خداوند بری از نقص تداوم نخواهد یافت. به بیان سوره مبارک اعلی تسبیح یعنی این که انسان آخرت باقی تر را بر دنیا ایثار نماید و اولویت دهد تا تسبیح خداوند بلندمرتبه را به جای آورده است. خود تسبیح زمینه سازقرائت شدن است بدین معنی که انسان تسبیح کننده با قرائت شدن و تیسیر شدن ارتقا می یابد زیرا مخلوق وقتی قرائت می شود در وضعیتی ست که مرحله به مرحله بالا می رود و توسعه وجود پیدا می کند.

***در نتیجه اگر ترجیح دنیا بر آخرت در جامعه ای فرهنگ شد، دیگر ذکرپذیری در آن جامعه انجام نمی گیرد؛ زیرا خشیت از آن رخت بربسته و انسان ها دل نگران آخرت نیستند. پس لحظه به لحظه به اشقی شدن و متعاقب آن نار کبری نزدیک خواهند شد مگر اینکه نظام خشیت را در خود احیا کنند تا واسطه ی ذکر پذیری و سپس تزکیه و فلاحشان شود، انشاالله...

انشالله که به برکت صاحب عید مبعث محمد مصطفی صلی الله علیه و آله، پیشگام مسیر تسبیح خداوند، خشیت بر ما و جامعه یمان سایه اندازد...

اللهم صل علی محمد و آل محمد

پی نوشت: انشاالله که آمار حضور حضرات گردان در عملیات های هفتگی افزایش یابد و همچنین نظرسنجی ای که در مطلب قبل ذکر شده است به برکت صلواتی بر محمد (ص) و آل محمد (ص).

---

[1]  5/3/1393

عملیات های هفتگی گردان

بسم الله رب العالمین

 

به حمدالله هفته جدیدی فرا رسید و واژه ای جدید. بعد از بهره مندی از محضر واژگان مبارک  بیت و  نظم، انشاالله در این هفته در خدمت واژه ازدواج هستیم.

و اما هفته قبل نظرسنجی شد از بزرگواران گردان درباره تمایل به مطالعه عربی و این که آیا شما در تدبر کتابی که به عربی است ضرورتی در یادگیری زبانش می بینید یا نه. از آن جا که متاسفانه مشارکت در این نظرسنجی مناسب حال گردان محمد رسول الله نبود، مجداً در این هفته نیز این نظرسنجی تکرار می شود که  "آیا تمایل دارید که هر هفته بنا به سوره ایی که قرائت می شود کمی از نکات عربی با رویکر آموزشی در وبلاگ ذکر شود؟" لطفا نظر مثبت یا منفی خود و پیشنهادتان را برای چگونگی مطالعه جمعی این زبان عزیز بفرمایید.

واژه نظم: قسمت اول      قسمت دوم       قسمت سوم

لیل در سایه شمس

بسم الله الرحمن الرحیم

در این جلسه  پیرامون سوره های مبارکه شمس و لیل تدبر داشتیم با این دیدگاه که این دو سوره ، زوج سوره هستند. به طور کلی برای سوره ها از چند منظر زوجیت می توان قائل شد :

از منظر شباهت در قالب

از منظر شباهت در محتوا

که سوره های شمس و لیل از هردو منظر باهم زوج سوره تشکیل داده اند.

روش کاراین درس بدین ترتیب بود :

1.بررسی دقیق هر یک از سوره ها به تنهایی

2.دستیابی به غرض و نکته کلیدی هر سوره

3. ارتباط دادن بین دو سوره با توجه به غرض و نکته کلیدی

سوره شمس ← محوری  ترین موضوع : { فالهمها فجورها و تقواها(8)قد افلح من زکاها(9)و قد خاب من دساها (10)}

                غرض  : این سوره توانمندی های نفس انسان یعنی تسویه و تزکیه را به او یادآور شده و از این مسیر فلاح نفس را به روی او می گشاید؛ تسویه ساختار کل خلقت است که تعادل دارد یعنی تعادل را در جهت کمال حفظ می کند. جن و انس نیز بایستی حرکت خوددر جهت کمال را حفظ کنند که این همان معنای تزکیه است.

سوره لیل ← محوری ترین موضوع : { ان سعیکم لشتی (4) }

               غرض : سوره مبارکه لیل با نشان دادن نیکوترین جهتی که انسان می تواند به مساعی خود بدهد، او را به سوی بروز اعمال در جهت تزکیه و تقوا سوق داده و با نشان دادن جنبه های نهان و آشکار یک عمل وی را نسبت به سعی و اعمالش مورد انذار و تبشیر قرار دهد. به همین دلیل برای رها شدنش از آتش جهنم، او را به انفاق در راه خدا که اتقی ترین مردم آن را تنها و تنها برای به دست آوردن وجه رب انجام می دهند، متوجه می سازد.

نتیجه گیری : سوره مبارکه لیل را می توان از آثار سوره مبارکه شمس و موضوعات آن را در ظل سوره مبارکه شمس دانست. به طور کلی این دو سوره چرخه ای را باهم تشکیل می دهند که از الهام در سوره مبارکه شمس آغاز شده و با سعی و عمل در سوره مبارکه لیل، نفس می تواند به وسیله تزکیه از این الهام بهره ببرد و یا به وسیله عدم تصدیق نسبت به الهام فجور و تقوا، نفس خود را از این الهام دور نماید.[1]

یا علی

پی نوشت: لطفا برای سلامت پدر بزرگ یکی از اعضای گردانمون دعا کنید. انشاالله به برکت ذکر مبارک صلوات شفاء یابند.

 

---

[1] -گزارش جلسه 29/2/93 -  درس زوج سوره ها

 

عملیات های هفتگی گردان

بسم الله رب العالمین

 

از هفته پیش بنا شد که هر هفته علاوه بر مباحثه درس پیش رو، یک واژه از قرآن رو هم با هم بخونیم. هفته قبل در خدمت واژه مبارک بیت بودیم و انشاالله این هفته در خدمت واژه نظم هستیم.

علاوه بر این دو عملیات هفتگی، چند نفر از اعضای عزیز گردان با توجه به اهمیت بالای زبان عربی در تدبر قرآن، پیشنهاد مطالعه ی عربی را دادند. به همین دلیل تصمیم گرفته شد که نظر اعضای گردان مبارک محمد رسول الله (ص) پرسیده شود که "آیا تمایل دارید که هر هفته بنا به سوره ایی که قرائت می شود کمی از نکات عربی با رویکر آموزشی در وبلاگ ذکر شود؟" لطفا نظر مثبت یا منفی خود و پیشنهادتان را برای چگونگی مطالعه جمعی این زبان عزیز را بفرمایید.

واژه نظم: قسمت اول      قسمت دوم       قسمت سوم