بسم الله الرحمن الرحیم
در این جلسه از محضر سوره مبارکه الرحمن بهره بردیم. سوره ای که می
توان تمام درس های احکام و تفصیل را در آن دید و تمام روش های احکام و تفصیل در
درس های قبل را در آن به کار برد و با به کار گیری هر یک به نحوی به غرض سوره
نزدیک شد. علاوه بر این نکات در محضر این سوره مبارک پر شدیم از بهجت. آن چنان
بهجت در این سوره موج می زند که در هر توجه به دریای آن کمتر از لوءلوء و مرجان
نصیبت نمی شود. بی جهت این سوره را عروس قرآن نام گذاری نکرده اند که به حقیقت
جلوه گر حسن در عالم کون است. حسنی که به افاضه فیض الرحمن در تمام عالم جلوه گر
شد.
آیات ابتدایی این سوره از الرحمن می گوید؛ همان که قرآن را آموخت،
انسان را خلق نمود و علم بیان را به او عطا کرد. منظور از بیان در قرآن همان قدرت
تمییز بین خیر و شر است، بین صدق و کذب و در یک کلام قدرت تمییز بین تمام وجوهات
حق و باطل. در واقع این "بیان" است که به انسان قدرت رجعت به سوی
"الرحمن" را می دهد. پس بدین ترتیب می توان الرحمن را احکام، خلق
الانسان را تفصیل، علمه القرآن را احکام به تفصیل و علمه البیان را تفصیل به احکام
بگیریم.
الرحمن را احکام می گیریم زیرا اسماء الهی همواره محکم محکماتند و
فارغ از بستراند و بدین ترتیب تمام سوره تفصیلی می شود برای الرحمن، افاضه کننده رحمت
بر تمام عالم و این رحمت در خلق او دیده می شود؛ پس خلق تفصیل الرحمن است چرا که
الرحمن در زمین با خلقش دیده می شود. "علمه القرآن" احکام به تفصیل است
چون قرآن حقیقتی است که از مراتب بالاتر به مراتب پایین تر نزول یافته است و "بیان"
به ما کمک می کند تا امکان رجعت به مراتب بالاتر (احکام) را داشته باشیم.
حالا می توان با محوریت هر یک از این چهار آیه به بررسی سوره پرداخت و
سوالاتی را طرح نمود: الف-چگونه الرحمن را بشناسیم؟ ب-چگونه با قرآن نازل شویم؟
ج-چگونه عالم خلق را ببینیم؟ د-چگونه با بیان از پایین به بالا برویم. بدین ترتیب
می توان درک کرد که چه عملی در عالم خلق انسان را به الرحمن می رساند. این بیان
برای انسان می شود میزان و برای شمس و قمر، حسبان. حقیقتی ملکوتی که در هر جایی
جلوه ای متفاوت دارد.
بدین ترتیب در ابتدای سوره با تعریف جدیدی از انسان آشنا می شویم.
انسان خلقی است که الرحمن به واسطه قرآن رحمت را به او می رساند و این تنها برتری
او بر دیگر مخلوقات است که می تواند به واسطه ی بیان جلوه گر تمام قرآن باشد. در
این صورت است که انسان "معلم" تمام موجودات می شود و در غیر این صورت
فرقی با آن ها ندارد. حقیقتی که در تمام سوره با تکرار ترجیع بند ویژه اش انسان را
به آن متذکر می کند؛ " فبای آلاء ربکما تکذبان ؛ کدام یک از آلاء ربتان را
تکذیب می کنید؟ ".
ترجیع بند در چند سوره ی دیگر قرآن مانند شعرا و قمر نیز دیده می شود
اما از نظر تعداد و جلوه گری به پای این سوره نمی رسد. شاید یکی از مواردی که این
ترجیع بند را منحصر به فرد ساخته است واژه آلاء باشد. آلاء یعنی نعمتی که در درون
انسان به بلوغ می رسد. درواقع ترکیب نعمت و آیه وقتی به بلوغ برسند می شود آلاء ! هر
یک از این نعمت های بیرونی که در سوره ذکر می شود باید در وجود ما منجر به فرآیند
معرفت شناسی شود. در حقیقت هر کدام از این نعمت ها در درون انسان نیز هست که انسان
باید با قدرت "بیان" آن ها را به آلاء تبدیل کند.
این سوره آرام در گوشت زمزمه می کند "تو هم در وجودت دریاهای شور
و شیرین داری و هر کدام لوءلوء و مرجان خودش را دارد." انسان در عین بحر بودن
باید در استقامت مانند کوه باشد؛ مانند پیامبر اکرم که کفار با خطاب واژه "اُذُن"
به او نهایت انعطافش را نشان می دهند در حالی که استحکام عالم به اوست. این سوره،
سوره ی جمع اضداد است. زوج میوه های بهشتی اش پاداشی است برای همین کنار هم جمع
شدن اضداد بدون آن که در یکدیگر خللی ایجاد کنند و آیات جهنمش عاقبت نداشتن این صفات.
در واقع هر گاه صفتی بدون همراهی ضدش در وجودمان باشد طعم عذاب های این سوره را
چشیده ایم و به عواقبی از این جنس دچار شده ایم. در یک جمله انسان به کمال نمی رسد
مگر با جمع اضداد که این از درجات بالای سیر و سلوک الی الله است. به راستی این
مقام نصیب کسی نمی شود مگر با تبعیت از امیرالمومنین، علی علیه السلام که دارای
این مقام است.
انشالله به برکت انس با این سوره توانایی پیدا کنیم تا برای هر صفتی
که در وجودمان هست ضدی ایجاد کنیم تا به کمال برسیم و از این طریق به فیض هم نشینی
با حور که مصداق اتمش وجود مبارک حضرت زهراست، نایل آییم؛ به برکت صلواتی بر محمد
و آل محمد.
پی نوشت:
1- برای تهیه گزارش این هفته حداقل چهار نفر از اعضای گردان مشارکت
داشتند اما متاسفانه همچنان این متن کاستی هایی دارد و انعکاس دهنده تمام نکات
گفته شده در گردان نیست لطفا بزرگواری کنید و در قسمت نظرات تکمیلش کنید تا با
تکرار این نکات سوره بر جانمان بنشیند؛ انشاالله.
2-لطفا برای دریافت کلیپ های همایش سوره عصر به گزارش همایش مراجعه
شود. این متن در طبقه بندی موضوعی با موضوع همایش دسته بندی شده است.
3-مشتاقانه منتظر متن ها و گزاره های تحلیلی ، ادبی ، فرهنگی ، اجتماعی
، سیاسی و ... شما از سوره هستیم. لطفا پیام های خود را از قسمت "تماس با من" به
وبلاگ برسانید.